Mọc răng là một cột mốc quan trọng trong quá trình phát triển của trẻ nhỏ. Tuy nhiên, đây cũng là giai đoạn dễ khiến trẻ gặp nhiều khó chịu về thể chất, trong đó phổ biến là hiện tượng sốt nhẹ và rối loạn tiêu hóa. Việc trẻ bị sốt và đi ngoài trong lúc mọc răng có thể là biểu hiện sinh lý bình thường, nhưng cũng có thể là dấu hiệu của bệnh lý mà phụ huynh không nên chủ quan. Bài viết dưới đây cung cấp thông tin chi tiết và chính xác về cách nhận biết, xử trí cũng như khi nào cần đưa trẻ đi khám.
Mục lục
1. Mọc răng có thực sự gây sốt và đi ngoài?
1. Về sốt khi mọc răng
Khi mọc răng, một số trẻ có thể bị tăng nhẹ thân nhiệt, nhưng thông thường không vượt quá 38°C. Tình trạng sốt nhẹ này là phản ứng bình thường của cơ thể khi nướu răng bị viêm nhẹ do răng sắp nhú lên.
Nếu trẻ chỉ hơi âm ấm, hay có thân nhiệt khoảng 37,5-38°C, không kèm theo các biểu hiện nguy hiểm khác (li bì, bỏ bú, co giật…), thì không cần quá lo lắng.
Phân biệt sốt do mọc răng và sốt do nhiễm virus/vi khuẩn
Việc phân biệt sốt do mọc răng với sốt do bệnh lý nhiễm trùng là rất quan trọng vì mọc răng không bao giờ gây sốt cao kéo dài hoặc sốt kèm theo dấu hiệu toàn thân rõ rệt. Dưới đây là bảng so sánh để nhận biết:
| Tiêu chí | Sốt do mọc răng | Sốt do nhiễm virus/vi khuẩn |
|---|---|---|
| Mức độ sốt | Thường dưới 38°C | Thường trên 38,5°C |
| Thời gian sốt | 1-2 ngày | Có thể kéo dài trên 3 ngày |
| Triệu chứng đi kèm | Chảy nước dãi, cắn ngứa nướu | Ho, sổ mũi, phát ban, nôn, tiêu chảy |
| Thay đổi hành vi | Khó chịu nhẹ, vẫn bú ngủ bình thường | Bỏ bú, mệt mỏi, li bì, quấy khóc nhiều |
| Đáp ứng với chăm sóc tại nhà | Cải thiện nhanh khi hạ sốt nhẹ | Có thể không cải thiện, cần khám bác sĩ |
Khi trẻ sốt trên 38,5°C, sốt kéo dài hơn 48 giờ, hoặc có biểu hiện bất thường toàn thân, khả năng cao là trẻ đang bị nhiễm bệnh, không phải do mọc răng đơn thuần.
Các dấu hiệu cảnh báo sốt không do mọc răng
Phụ huynh cần đưa trẻ đi khám ngay nếu thấy một trong các dấu hiệu sau:
- Sốt trên 38,5°C kéo dài trên 2 ngày
- Trẻ co giật do sốt
- Trẻ bỏ bú hoàn toàn, khó đánh thức, ngủ li bì
- Phát ban, ho nhiều, thở khò khè, nôn ói liên tục
- Sốt kèm tiêu chảy nặng hoặc nôn nhiều
Các biểu hiện trên gợi ý rằng nhiễm trùng hệ hô hấp, tiêu hóa hoặc sốt siêu vi có thể đang diễn ra, không liên quan đến việc mọc răng.
Tìm hiểu thêm: Dấu hiệu trẻ mọc răng lần đầu
2. Về đi ngoài khi mọc răng
Một số trẻ trong giai đoạn mọc răng có thể đi ngoài phân lỏng hơn bình thường, nhưng không nên nhầm lẫn với tiêu chảy bệnh lý. Nguyên nhân chủ yếu gồm:
- Tăng tiết nước bọt: Khi nuốt nước bọt quá nhiều, hệ tiêu hóa bị kích thích nhẹ, làm thay đổi tính chất phân.
- Ngứa lợi, đưa đồ vật bẩn vào miệng: Dẫn đến rối loạn vi sinh đường ruột nhẹ, có thể gây phân mềm.
Thông thường, số lần đi ngoài không quá 2-3 lần/ngày, phân lỏng nhưng không nước, không có mùi lạ, không nhầy máu.
Sự liên quan đến hệ miễn dịch, vi khuẩn miệng và thay đổi tiêu hóa
Giai đoạn mọc răng trùng với thời điểm trẻ bắt đầu ăn dặm và có tiếp xúc nhiều hơn với môi trường. Điều này dẫn đến:
- Hệ miễn dịch chưa hoàn thiện: Trẻ dễ bị tác động bởi vi khuẩn đường ruột hoặc vi sinh vật từ đồ chơi, tay, sàn nhà.
- Thay đổi hệ vi sinh đường ruột: Do thay đổi chế độ ăn hoặc do đưa tay vào miệng.
- Rối loạn tiêu hóa nhẹ tạm thời: Thường tự cải thiện sau vài ngày nếu không có bệnh lý đi kèm.
Tuy nhiên, các yếu tố này chỉ gây rối loạn nhẹ. Nếu biểu hiện kéo dài, cần nghĩ đến nguyên nhân bệnh lý khác.
Khi nào đi ngoài là bất thường?
Nếu trẻ có một trong các dấu hiệu dưới đây, không thể coi là “đi ngoài do mọc răng” bình thường nữa:
- Đi ngoài hơn 3 lần/ngày, phân toàn nước
- Phân có nhầy, máu, mùi hôi chua mạnh
- Trẻ có biểu hiện mất nước: môi khô, mắt trũng, không đi tiểu
- Kèm theo sốt cao, bỏ bú, nôn ói
Trong những trường hợp này, cần đưa trẻ đi khám để loại trừ các bệnh tiêu chảy cấp do virus, vi khuẩn hoặc nhiễm trùng đường ruột.
Tóm lại, mọc răng có thể gây sốt nhẹ và phân hơi lỏng, nhưng không gây sốt cao hay tiêu chảy nghiêm trọng. Việc theo dõi sát triệu chứng, nhận diện đúng dấu hiệu bất thường sẽ giúp phụ huynh tránh được chẩn đoán sai và xử lý kịp thời các tình huống nguy hiểm.
3. Cách chăm sóc trẻ khi mọc răng kèm sốt và đi ngoài
Giai đoạn mọc răng có thể khiến trẻ khó chịu, mệt mỏi, ăn uống kém và dễ bị rối loạn tiêu hóa nhẹ. Tuy nhiên, nếu cha mẹ chăm sóc đúng cách thì hầu hết các triệu chứng sẽ được kiểm soát mà không cần đến can thiệp y tế.
1. Hạ sốt cho trẻ an toàn
a. Khi nào cần hạ sốt?
- Trẻ dưới 3 tháng tuổi: nếu nhiệt độ ≥ 38°C, cần đưa đi khám ngay, không tự ý dùng thuốc.
- Trẻ trên 3 tháng tuổi: chỉ nên dùng thuốc khi sốt ≥ 38,5°C hoặc trẻ quấy khóc, khó chịu rõ rệt dù sốt thấp.
b. Thuốc hạ sốt an toàn cho trẻ nhỏ
Paracetamol là thuốc hạ sốt an toàn nhất cho trẻ em, được dùng theo liều tính theo cân nặng:
- 10-15 mg/kg/lần
- Mỗi 4-6 giờ/lần, tối đa 4 lần/ngày
Tuyệt đối không dùng aspirin hoặc ibuprofen cho trẻ dưới 6 tháng mà không có chỉ định của bác sĩ.
c. Cách hạ sốt không dùng thuốc
- Mặc quần áo thoáng mát cho bé
- Lau mát người bằng nước ấm (không dùng nước lạnh hoặc cồn)
- Cho trẻ nằm nơi thoáng, tránh đắp chăn dày
2. Xử lý đi ngoài nhẹ tại nhà
a. Chế độ ăn uống
Tiếp tục cho bú mẹ hoặc sữa công thức bình thường, đây là nguồn nước và dinh dưỡng quan trọng, giúp chống mất nước.
Với trẻ đã ăn dặm:
- Hạn chế thực phẩm dễ gây tiêu chảy (nước trái cây, đồ ngọt, đồ chiên rán)
- Ưu tiên thức ăn dễ tiêu hóa (cháo, súp loãng, khoai tây, chuối chín)
Đọc thêm: Bổ sung canxi cho trẻ chậm mọc răng thế nào an toàn?
b. Theo dõi mất nước
- Quan sát số lần đi tiểu, tình trạng da, môi, mắt để phát hiện mất nước sớm.
- Có thể bổ sung ORS (dung dịch bù nước và điện giải) nếu trẻ đi ngoài nhiều lần, mất nước nhẹ, nhưng cần tuân theo hướng dẫn y tế.
c. Vệ sinh và phòng nhiễm khuẩn
- Thay tã thường xuyên, vệ sinh vùng hậu môn bằng nước ấm
- Dùng khăn mềm thấm khô, tránh gây kích ứng da
- Khử trùng đồ chơi, vật dụng trẻ hay ngậm/cắn
3. Hỗ trợ trẻ giảm đau, khó chịu khi mọc răng
a. Dụng cụ cắn nướu
- Chọn vòng ngậm nướu mềm, không chứa BPA, có thể làm lạnh để giảm sưng đau
- Luôn rửa sạch sau khi bé sử dụng
- Tránh dùng các vật cứng hoặc lạnh quá mức vì có thể làm tổn thương nướu
b. Gel bôi lợi: có nên dùng?
- Chỉ nên dùng gel bôi lợi chứa thành phần an toàn cho trẻ sơ sinh (ví dụ: chiết xuất cúc la mã, xylitol…) và dùng theo đúng chỉ định bác sĩ
- Không nên tự ý sử dụng gel gây tê chứa lidocain hoặc benzocain, vì có thể gây ngộ độc hoặc phản ứng phụ nguy hiểm nếu lạm dụng
c. Cách giảm khó chịu không dùng thuốc
- Ôm ấp, dỗ dành, tạo cảm giác an toàn cho bé
- Massage nhẹ nướu bằng ngón tay sạch
- Giữ cho trẻ ngủ đủ giấc để phục hồi sức khỏe
4. Lưu ý về vệ sinh và phòng bệnh
- Rửa tay sạch cho trẻ và người chăm sóc trước khi ăn, sau khi thay tã
- Tránh để trẻ tiếp xúc với người bệnh hoặc môi trường ô nhiễm
- Hạn chế đưa đồ vật không rõ nguồn gốc cho bé ngậm/cắn
Việc chăm sóc trẻ đúng cách trong giai đoạn mọc răng không chỉ giúp trẻ bớt khó chịu mà còn ngăn ngừa biến chứng như mất nước, nhiễm khuẩn, hay nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Quan trọng nhất là sự bình tĩnh, theo dõi sát sao của phụ huynh và chủ động tìm kiếm hỗ trợ y tế khi cần thiết.
